της Ιωάννας Σούκα
Το μήνυμα της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο State of the Union Address 2025 ήταν σαφές: «Όταν αυξάνεται το κόστος ενέργειας, δεν είναι απλώς αριθμοί σε έναν λογαριασμό. Επηρεάζεται κάθε πτυχή της ζωής των ανθρώπων. Και γνωρίζουμε τι μειώνει τις τιμές: καθαρή ενέργεια εγχώριας παραγωγής.»
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο καταβάλλονται προσπάθειες – αν και απαιτούνται τολμηρά βήματα- για τη συμμετοχή των πολιτών σε μια δίκαιη και βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση.
Δέσμη Eνεργειακών Mέτρων για τους πολίτες
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε δημόσια διαβούλευση τη «Δέσμη Ενεργειακών Μέτρων για τους πολίτες» (Citizens Energy Package), με έμφαση στη δίκαιη μετάβαση, την ενεργή συμμετοχή των πολιτών, καθώς και στην προστασία των καταναλωτών.
Η πρωτοβουλία αυτή ανοίγει τον δρόμο για περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, με:
άρση εμποδίων στην αυτοπαραγωγή και στήριξη ενεργειακών κοινοτήτων
απλοποίηση και διαφάνεια στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, σωστή ενημέρωση και προστασία από αθέμιτες πρακτικές
ενίσχυση διαλόγου και συμμετοχικού σχεδιασμού
Στον δρόμο της ενεργειακής δημοκρατίας
Τα μέτρα αυτά δεν μένουν στη θεωρία· αντανακλούν μια πραγματικότητα που έχει ήδη αρχίσει να διαμορφώνεται. Η συμπερίληψη των πολιτών στη μετάβαση δεν είναι πολυτέλεια – είναι προϋπόθεση για την επιτυχημένη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας έχει αναγνωρίσει αυτήν την ανάγκη: ειδικά μετά την ενεργειακή κρίση, όλο και περισσότεροι πολίτες, επιχειρήσεις, αγρότες, δήμοι παράγουν οι ίδιοι την ενέργεια που καταναλώνουν αξιοποιώντας κυρίως τον ήλιο. Έτσι, στην Ελλάδα, η αυτοπαραγωγή από μεμονωμένους πολίτες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δήμους και ενεργειακές κοινότητες έχει ήδη φτάσει το ορόσημο του 1 GW.
Παρόλα αυτά, η ανάπτυξη τέτοιων έργων συναντά σημαντικά εμπόδια:
έλλειψη διαθέσιμου χώρου για τη σύνδεση νέων έργων ΑΠΕ
θεσμικά εμπόδια που λειτούργησαν ως αντικίνητρα σε πολίτες και επιχειρήσεις για περαιτέρω ανάπτυξη έργων
ανεπαρκή χρηματοδοτικά εργαλεία για τη στήριξη ενεργειακών κοινοτήτων
Ενεργειακή φτώχεια και διαθέσιμοι πόροι
Από την άλλη, για όσους/ες συνεχίζουν να εξαρτώνται από το κεντρικό ηλεκτρικό σύστημα, η καθημερινότητα σημαίνει υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και δυσκολίες στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη με 1 στα 4 νοικοκυριά να είναι ενεργειακά ευάλωτα. Η κατάσταση αναμένεται να επιβαρυνθεί περαιτέρω με την εφαρμογή του νέου Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ2) από το 2027, που θα επιβαρύνει όσους/ες χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα (βενζίνη, πετρέλαιο) σε κτίρια και οδικές μεταφορές.
Αναγνωρίζοντας αυτόν τον κίνδυνο, η ΕΕ θέσπισε ένα ξεχωριστό ταμείο, το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο (ΚΚΤ) για την περίοδο 2026-2032, ύψους 86,7 δις ευρώ, από τα οποία περίπου 4,8 δις θα κατευθυνθούν στην Ελλάδα. Στόχος είναι η οικονομική στήριξη των πιο ευάλωτων νοικοκυριών και η χρηματοδότηση μέτρων όπως οι ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών, η εγκατάσταση αντλιών θερμότητας, η διεύρυνση της κοινωνικής κατοικίας, η ανάπτυξη βιώσιμων μορφών κινητικότητας, η βελτίωση δημόσιων συγκοινωνιών κ.α. Με βάση την μελέτη των The Green Tank και Facets «Προτάσεις πολιτικών και μέτρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την εφαρμογή του ΣΕΔΕ2», η σωστή αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων (ΚΚΤ, έσοδα ΣΕΔΕ1 και ΣΕΔΕ2), που μπορούν να φτάσουν έως και €15,5 δις στην Ελλάδα, προσφέρει διπλό όφελος: εξάλειψη της ενεργειακής και μεταφορικής ευαλωτότητας και προστασία του κλίματος.
Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι μόνο τεχνολογικό στοίχημα ούτε αποκλειστικά οικονομικός σχεδιασμός. Με τη συμμετοχή των πολιτών, μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία: για φθηνότερη ενέργεια, ισχυρότερες κοινότητες και ένα βιώσιμο μέλλον που θα ανήκει σε όλους/ες.
_______
Η Ιωάννα Σούκα είναι Αναλύτρια Ενεργειακής Πολιτικής του Green Tank.
Πηγή: https://energypress.gr/